روز سه‌شنبه روز افشاگری شورای شهر بود؛ از یک‌سو سوده نجفی خطاب به مردم می‌گفت که «‌بدانید یکی از دلایل آلودگی هوای شهر تهران در شش ماه دوم سال مازوت‌سوزی است» و از سوی دیگر مهدی پیرهادی اضافه می‌کرد که «‌وزارت نیرو کمی دورتر از تهران در زمستان اجازه مازوت‌سوزی به نیروگاه‌ها می‌دهد.»

ترکیب این دو گفته، خیلی آسان آرامش روانی جامعه را برهم زد؛ جامعه‌ای که باور کرده بود یا دوست داشت باور کند که به خاطر سلامت مردم دیگر مازوت‌سوزی اتفاق نمی‌افتد. اما سوده نجفی یک نکته مهم را یادمان انداخت؛ صحبت‌های هفته قبل رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست را که گفته بود «‌به‌عنوان یک مسئول، موضوع مازوت‌سوزی را پیگیری می‌کنم اما قول نمی‌دهم در زمستان مازوت‌سوزی اتفاق نیفتد.»

این قول ندادن، در ذهن مردم مترادف است با حتمی‌بودن مازوت‌سوزی؛ سوزاندن این نفت سیاه که ارزان‌ترین سوخت برای تولید انرژی است ولی گران‌ترین دارایی مردم را که سلامتی‌شان است به یغما می‌برد. روز گذشته سوده نجفی و مهدی پیرهادی هیچ‌کدام پاسخگوی تماس‌های ما نبودند تا درباره مستندات آنها ازمازوت‌سوزی درتهران و پیرامونش گفت‌وگو کنیم اما با دو شخص مطلعی که صحبت کردیم اظهاراتی چنان متفاوت داشتند که مازوت‌سوزی برای ما از اتفاقی حتمی به معمایی پیچیده تغییر وضعیت داد.

مازوت‌سوزی در دوردست‌ها

«وزارت نیرو زمستان‌ها کمی دورتر از تهران به نیروگاه‌ها اجازه مازوت‌سوزی می‌دهد.» این جمله را مهدی پیرهادی گفته است؛ با قاطعیت نیز گفته است. اما کمی دورتر از تهران کجاست و ماهیت جایی که مازوت در آن سوزانده می‌شود، دقیقا چیست؟ آیا یکی از همان ۱۴نیروگاهی است که تابستان امسال علی خضریان، سخنگوی کمیسیون اصل۹۰ مجلس حین سخنرانی در صحن علنی به آنها اشاره کرده بود که مازوت می‌سوزانند؟

این معمایی است که پاسخش را مسئولانی می‌دانند که معمولا سکوت را ترجیح می‌دهند اما با این حال اشخاص مطلعی نیز هستند که از برخی اقدامات باخبرند. دیروز ما در گفت‌وگو با یکی از این افراد که منبعی آگاه در تشکیلات محیط‌زیست کشور است درباره مازوت‌سوزی دراستان تهران مطالب جالب‌توجهی شنیدیم. او می‌گفت: «‌مازوت‌سوزی در تهران اتفاق می‌افتد اما در ابعادی نیست که بتواند بر وضعیت هوا اثر بگذارد. مثلا در حوالی رباط‌کریم گاهی برخی کارگاه‌ها به‌صورت زیرپوستی مازوت می‌سوزانند که البته به محض مشاهده توسط بازرسان محیط‌زیست جلوی‌شان گرفته می‌شود.

در نیروگاه‌های بزرگ هم که مخازن مازوت مدت‌هاست پلمب شده و تاکنون گزارشی از شکسته شدن پلمب‌ها مخابره نشده است، ضمن این‌که میزان گاز مصرفی نیروگاه‌ها نیز دائما رصد می‌شود و اگر به یک‌باره مصرف آنها کاهش یابد، شک‌ها به سمت مازوت‌سوزی می‌رود که این اتفاق نیز این اواخر رخ نداده است.»

این منبع آگاه البته از اتفاقاتی خاص در فیروزکوه صحبت می‌کند که برخی صنایع در آن به‌دلیل دوری از تهران و مناطق مسکونی فیروزکوه هر زمان که نیاز باشد مازوت می‌سوزانند؛ صنایعی که به گفته وی فیلتراسیون‌های بسیار قوی دارند و محال است آلایندگی‌های مازوت به شهرها رخنه کند. او یک نکته را هم یادآور شد؛ این‌که اگر در جایی مازوت سوزانده شود دود غلیظ و سیاه‌رنگی در هوا منتشر می‌شود که قابل پوشاندن نیست، به همین علت نتیجه گرفت که مازوت‌سوزی در تهران انجام نمی‌شود.

افزایش سولفور یعنی مازوت‌سوزی

اما آیا اگر ما مردم دود غلیظ سیاه‌رنگی را در آسمان مشاهده نمی‌کنیم استدلالی قوی و علمی بر این است که مازوت‌سوزی در کشورمان انجام نمی‌شود؟ قطعا خیر. پس برای حل معمای مازوت‌سوزی و تاثیر آن بر آلودگی هوا به سراغ احد وظیفه، کارشناس آب و هوا و رئیس مرکز ملی اقلیم در سازمان هواشناسی کشور رفتیم تا درباره گازهای آلاینده‌ای که این روزها در هوای تهران و سایر شهرها مشاهده می‌شود، گفت‌وگو کنیم. او در این گفت‌وگو به جنس متفاوت آلاینده‌ها در فصول مختلف سال اشاره کرد و گفت: «‌در تابستان عمده آلاینده‌ها، ترکیبات نیتروژن‌دار هستند که حاصل سوختن بنزین و ناشی از حمل‌ونقل است؛ علاوه بر این‌که در فصل تابستان گاز ازن نیز موجب آلودگی هوا می‌شود که ناشی از تاثیر اشعه خورشید بر بخارات بنزین است.

در زمستان اما عمده آلاینده‌های موجود در هوا از جنس اکسید نیتروژن، مونوکسیدکربن و سولفور هستند که منشأ اصلی تولید آنها نیز سیستم حمل‌و نقل است.» وظیفه تا جایی به‌درستی این گفته اطمینان دارد که اضافه می‌کند: «‌حتی اگر همه صنایع و کارخانه‌ها نیز تعطیل شوند بازهم آلودگی هوا وجود خواهد داشت زیرا خودروها، سیستم حمل‌ونقل و سوخت مصرفی آنها از استانداردها فاصله دارد که همین برای آلوده شدن هوا کافی است.» او در واقع معتقد است در تهران مازوت مصرف نمی‌شود و هرچه هست زیر سر سایر منابع آلاینده است.

با این حال از او می‌پرسیم که چطور متوجه مازوت‌سوزی شویم که می‌گوید: «‌اگر حجم آلاینده سولفور در هوا افزایش یابد، نشانه خوبی از مازوت‌سوزی است اما میزان سولفور در هوای تهران به‌مراتب از سایر گازهای آلاینده کمتر است.» به این ترتیب ما بر سر دوراهی این‌که بالاخره در تهران و حوالی، مازوت‌سوزی انجام می‌شود یا خیر ناچار به رد مازوت شدیم اما اگر اینطور است چرا اعضای شورای شهر تهران اصرار به تداوم سوزاندن مازوت دارند و دست به افشاگری می‌زنند؟